LANDENFICHE MOZAMBIQUE

SOCIO-ECONOMISCHE ACHTERGROND

Mozambique is één van de armste en meest geëxploiteerde landen ter wereld. Meer dan de helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens en het gemiddelde maandloon is er $60. Toch kende het land een sterke economische groei net vóór en na de eeuwwisseling. Latere groeifactoren waren het resultaat van een herstellende landbouw, buitenlandse investeringen (waaronder België een belangrijke rol speelt) en zgn. ‘ontwikkelingshulp’. Hoewel landbouw een belangrijk deel van de economie is, blijft het overgrote deel van de beschikbare en bebouwbare grond onbewerkt, door een tekort aan middelen en infrastructuur.

Het gewin van grondstoffen was een belangrijk deel van de export van Mozambique: voornamelijk steenkool en aluminium waren van belang. Momenteel produceert Mozambique veel elektriciteit door waterkrachtcentrales, het smelten van aluminium, en de ontginning van aardgas.

Momenteel hebben voornamelijk buitenlandse machten, zoals China, India en Brazilië, een belangrijk aandeel in de economie van Mozambique. Tevens heeft  het land door haar lange kustlijn en vele havens een uitgelegen positie voor maritieme handel en transport. Ook het binnenland beschikt over een ruim spoorwegnetwerk.

Mozambique is echter erg bedreigd door de klimaatcrisis en dit heeft sterke gevolgen voor het hele land. Lees er meer over in het artikel van MO* hieronder.

LINKS

Orkanen bevestigen: Mozambique bevindt zich in de frontlinie van mondiale klimaatcrisis (MO*, 2020)

‘Schandalig dat Mozambique moet lenen na cyclonen’ (MO*, 2019)

Handel tussen China en Mozambique kent groei van 45 procent (MO*, 2018)

Droogte in Mozambique treft stroomproductie (MO*, 2018)

Wij betalen miljarden aan vuile energie – in Afrika (OneWorld, 2021)

Brazil and Japan plotted a farming revolution in Mozambique (The Economist, 2019)

GENDER EN SEKSUALITEIT

Geweld van alle aard tegen vrouwen is courant in de Mozambikaanse maatschappij. Verkrachting en huiselijk geweld zijn illegaal (gevangenisstraffen als berechting) maar blijven hardnekkig aanwezig. In 2014 werd er zelfs een wet gestemd om verkrachters te laten trouwen met hun slachtoffers, zodat ze op die manier berechting konden ontlopen. De wet is nooit bekrachtigd geworden.

Ook huiselijk geweld wordt nagenoeg nooit vervolgd, hoewel er een enorm veel instanties van geweldpleging worden waargenomen. Ook feminicide is alom aanwezig, vaak gepleegd door verwanten van de slachtoffers.
Geweld tegen kinderen, ook seksueel, is vaak voorkomend. De staat slaagt er niet in om seksueel misbruik (en ook kinderprostitutie) tegen te houden of uit te roeien.

Sinds 2015 is homoseksualiteit legaal in Mozambique. Het is echter niet sociaal geaccepteerd en wordt nog steeds gemerkt door een stigma. Voornamelijk homoseksuelen besmet met het HIV-virus lijden hier dubbel onder, aangezien zij niet zomaar medisch behandeld worden.

ONDERWIJS

Er is een schoolplicht voor het basisonderwijs in Mozambique maar vele kinderen kunnen dit niet bijwonen omdat ze moeten werken voor hun gezin. Een miljoen kinderen gaat niet naar school. Er is wel een toename in de aanwezigheid van meisjes op school, alsook in de hoeveelheid kinderen die school afmaakt (hoewel dit cijfer extreem laag blijft). Meisjes en vrouwen zijn ook disproportioneel analfabeet met mannen.

Het is verplicht een nationaal examen af te leggen vooraleer iemand kan toetreden tot het secundaire onderwijs in Mozambique. Plaatsen aan de universiteiten zijn zeer beperkt, dus vele Mozambikanen beginnen te werken in afwachting van toelating, als ze al werken vinden. Portugal laat ieder jaar ook een aantal Mozambikanen toe in het eigen onderwijs, zowel secundair als hoger.

Zoals vele geëxploiteerde landen lijdt het onderwijs in Mozambique aan een gebrek van materialen, infrastructuur en goed opgeleide leerkrachten.

GEZONDHEIDSZORG

De geboortecijfers liggen erg hoog in Mozambique: een moeder brengt gemiddeld 5,5 kinderen ter wereld. Tegelijk ligt ook de kindersterfte nog erg hoog: 1 op 10 kinderen overlijdt als baby. 550 per 100.000 moeders overleeft de zwangerschap niet. 1 op 37 moeders houdt complicaties over aan de zwangerschap die fataal kunnen worden tijdens hun leven.

HIV-infecties liggen op een gemiddelde van 11,5% van de bevolking en in sommige steden ligt dit aantal dubbel zo hoog. Meer dan anderhalf miljoen mensen zijn positief met het virus. De inspanningen om hen te behandelen zijn wel sterk omhoog gegaan en de epidemie lijkt niet langer te stijgen maar op een plateau te zijn gekomen.

LINK

Mozambikaanse topdokter: ‘Pandemie was wake-upcall voor Afrikaanse gezondheidssystemen’ (MO*, 2022)

POLITIEK

Mozambique is een republiek met een president, eerste minister en ministerraad. Het parlement is de Assembleia da República (de Vergadering van de Republiek). De tweel belangrijkste partijen zijn FRELIMO (Frente de Libertação de Moçambique, Bevrijdingsfront van Mozambique), die tevens de regeringspartij is, en RENAMO, Resistência Nacional Moçambicana, Mozambikaans Nationaal Verzet, de conservatieve oppositiepartij. Deze twee partijen vochten ook tegen elkaar in de Mozambikaanse burgeroorlog tussen 1977 en 1992. In het kader van de globale Koude Oorlog verzette de conservatieve en nationalistische RENAMO zich tegen de marxistische FRELIMO. FRELIMO is nog steeds aan de macht sinds de onafhankelijkheid in 1975, met president Filipe Nyusi aan het hoofd.
De verkiezingen in Mozambique zijn niet vrij van fraude en corruptie. Buitenlandse waarnemers onderschrijven de beweringen van RENAMO dat FRELIMO de verkiezingen manipuleren.

Het land onderhoudt goede diplomatieke relaties met zowel de buurlanden alsook met Westerse landen, mede door de belangrijke financiële belangen die hiermee samenhangen.

Sinds 2017 kampt het land met aanvallen van jihadisten. Vooral het noorden van het land wordt geteisterd door raids en verscheidene steden en regio’s zijn in handen gevallen van de terroristen.

LINKS

Vlaanderen verlengt samenwerking met Mozambique tot 2025 (MO*, 2022)

‘Een militaire ingreep in Mozambique zal het conflict nog verergeren. Dit is waarom’ (MO*, 2021)

IS-aanhangers in Mozambique zetten ontvoerde jongens in als kindsoldaten (MO*, 2021)

Wordt Mozambique het nieuwe epicentrum van jihadistisch extremisme? (MO*, 2020)

CULTUUR

Door de Portugese kolonisatie heeft de cultuur van Portugal haar stempel gedrukt op de Mozambikaanse cultuur. De inheemse bevolking zijn van Bantu-origine (de sprekers van de Bantu taal, verspreid over heel sub-Sahara Afrika).

Kunst

De meest bekende hedendaagse kunstenaars in Mozambique waren de schilder en dichter Malangatana Ngwenya (+2011) en de beeldhouwer Alberto Chissano (+1994). Zij hebben grote invloed uitgeoefend op het hedendaagse kunstmilieu van Mozambique.

Media

Grote delen van de media zijn in handen van de regering of sterk beïnvloed erdoor. Kranten zijn weinig populair omdat vele mensen ze niet kunnen lezen. Voornamelijk in Maputo wordt er wel nog gelezen. Ondanks de gouvernementele steun voor kranten die de regering onderschrijven, is er ook een toename aan onafhankelijke kranten die kritisch zijn tegenover het regime.

De radio is een van de meest populaire media. Ook vele radiozenders zijn in het bezit van de regering.

Keuken

De huidige Mozambikaanse keuken kent grote invloeden van de Portugese keuken. Een heleboel kruiden en gewassen zijn door de Portugezen geïntroduceerd, voornamelijk door ontdekkingen in het gekoloniseerde zuiden van Amerika. De cashewnoot is origineel een Braziliaans product maar tijdens de 20e eeuw was Mozambique een van de grootste producenten hiervan ter wereld.

GEOGRAFISCH OVERZICHT

Mozambique wordt verdeeld in 2 delen door de Zambezirivier die vanuit het westerse binnenland oostelijk naar de kust stroomt. Ten noorden hiervan liggen heuvels en lage plateau’s, ten zuiden meer laagland begrensd door de Lebombobergen die overlopen in Zuid-Afrika. Het land heeft ook meerdere belangrijke meren.

Het klimaat is er tropisch (met een nat en een droog seizoen) en naargelang de hoogte regent het er meer of minder, met de meeste neerval langs de kustlijn. Mozambique wordt vaak geteisterd door cyclonen en overstromingen.